środa, 22 października 2014

Uwzględnienie skargi kasacyjnej


30 dni na sporządzenie pisemnego uzasadnienia

Zgodnie z art. 193 ppsa jeżeli nie ma szczególnych przepisów postępowania przed NSA do postępowania stosuje się odpowiednio przepisy postępowania przed WSA, z tym że NSA uzasadnia z urzędu wyroki i postanowienia w terminie 30 dni.

Wyrok i uzasadnienie Sąd doręcza z urzędu stronom.

Zgodnie z art. 141 ppsa uzasadnienie wyroku sporządza się z urzędu, z zastrzeżeniem braku takiej konieczności przy oddaleniu skargi. Ponadto art. 142 ppsa wskazuje, że odpis wyroku wraz z uzasadnieniem sporządzonym z urzędu doręcza się każdej stronie.

Wniosek o uzupełnienie wyroku

Zgodnie z art. 157 ppsa strona może w ciągu 14 dni od dnia doręczenia wyroku jeżeli Sąd nie orzekł o całości skargi albo nie zamieścił dodatkowego orzeczenia złożyć wniosek o uzupełnienie wyroku co do zwrotu kosztów. Sąd taki wniosek może rozpoznać na posiedzeniu niejawnym.

Niezbędne koszty postępowania kasacyjnego

W art. 205 ppsa umieszczono zasadę zwrotu niezbędnych kosztów. Do niezbędnych kosztów postępowania kasacyjnego, które mogą podlegać zwrotowi od strony skarżącej na rzecz strony przeciwnej należy zaliczyć również zwrot kosztów związanych z przygotowaniem odpowiedzi na skargę kasacyjną przez profesjonalnego pełnomocnika. W uchwale składu siedmiu sędziów NSA z dnia 19 listopada 2012 r., II FPS 4/12, Sąd, odpowiadając na pytanie prawne Prezesa NSA, wywołane rozbieżnością w orzecznictwie, stwierdził, że

„Art. 204 i art. 205 § 2–4 w zw. z art. 207 § 1 p.p.s.a. wraz z właściwymi przepisami odrębnymi, do których odsyła art. 205 § 2 i 3 tej ustawy, stanowią podstawę do zasądzenia zwrotu kosztów za wniesienie sporządzonej przez profesjonalnego pełnomocnika odpowiedzi na skargę kasacyjną.

Sąd podkreślił przy tym, że przy ustalaniu podstawy zwrotu kosztów od przygotowania odpowiedzi na skargę kasacyjną należy brać pod uwagę stawki analogiczne jak przy samej skardze kasacyjnej.

W obecnie obowiązującym stanie prawnym, zgodnie z § 3 komentowanego artykułu, przysługujące stronie należności z tytułu kosztów przejazdów oraz utraconego zarobku lub dochodu ustala się i wypłaca według zasad określonych w przepisach działu 2 tytułu III ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Przepisy działu 2 (art. 85–93) dotyczą należności świadków, biegłych, tłumaczy i stron w postępowaniu cywilnym, przy czym zgodnie z art. 91 tej ustawy w wypadku, gdy obowiązujące przepisy przewidują przyznanie stronie należności w związku z jej udziałem w postępowaniu sądowym, należności te przyznaje się stronie w wysokości przewidzianej dla świadków. Mimo że w odesłaniu zawartym w art. 205 § 3  p.p.s.a. jest mowa tylko o stronie, należy, moim zdaniem, stosować te przepisy także do jej pełnomocnika, jeżeli sąd zarządzi stawienie się jej przez pełnomocnika, stosownie do art. 91 § 3 p.p.s.a.)

Należy przy tym podnieść, że zwrot zarobku lub utraconego dochodu, a także zwrot kosztów podróży przysługuje stronie wówczas, gdy jej stawiennictwo w sądzie wynika z wezwania sądu. Strona ma przy tym obowiązek należycie wykazać poniesione koszty (art. 85 i 86 w zw. z art. 91 u.k.s.). Taką sytuację w postępowaniu sądowoadministracyjnym przewiduje art. 91 § 3 p.p.s.a.

W przypadku zastosowania przez sąd tego przepisu stronie, a także osobie jej towarzyszącej, jeśli strona nie może się stawić bez jej opieki (art. 88 u.k.s.), przyznaje się za każdy dzień utraconego zarobku lub dochodu zwrot w wysokości jej przeciętnego dziennego zarobku lub dochodu. W przypadku osoby pozostającej w stosunku pracy przeciętny dzienny zarobek oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu pracownikowi należnego ekwiwalentu pieniężnego za urlop. Górną granicę należności stanowi równowartość 4,6% kwoty bazowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, wynikającej z ustawy budżetowej. W przypadku zwrotu utraconego zarobku osobom zatrudnionych w organach władzy publicznej, jeżeli ich stawiennictwo na wezwanie sądu związane jest z ich zatrudnieniem w tych organach, stosuje się do tego zwrotu przepisy o podróżach służbowych na terenie kraju. Natomiast zgodnie z art. 85 u.k.s. zwrot kosztów podróży z miejsca zamieszkania do sądu przyznaje się w wysokości rzeczywiście poniesionych, racjonalnych i celowych kosztów własnym samochodem lub innym odpowiednim środkiem transportu. Górną granicę takich należności stanowi wysokość kosztów przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowych lub samorządowych jednostkach sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju. W postanowieniu z dnia 3 lipca 2008 r., I OZ 498/08, LEX nr 494311, NSA stwierdził, że koszty dojazdu do sądu w celu uzyskania wyroku, jak również wyżywienia w podróży (diety), nie stanowią kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia praw.

W wypadku postępowania, w którym strona reprezentowana jest przez adwokata lub radcę prawnego (art. 205 § 2 p.p.s.a.) albo doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 205 § 2 w zw. z art. 205 § 4 p.p.s.a.), niezbędne koszty postępowania stanowi ich wynagrodzenie według stawek opłat wynikających z odrębnych przepisów (przy czym bez względu na liczbę profesjonalnych pełnomocników występujących w imieniu strony ma ona prawo jedynie do zwrotu wydatków jednego pełnomocnika), ponadto koszty sądowe (art. 211–213 p.p.s.a.) oraz koszty nakazanego przez sąd stawiennictwa pełnomocnika (art. 91 § 3 p.p.s.a.).

 katalog niezbędnych kosztów postępowania ma charakter wyczerpujący i zarazem wiążący; nie może być zatem rozszerzany na wydatki inne, drobne i zwykle występujące przy okazji procesu sądowego, takie jak wydatki na korespondencję. Także w postanowieniu z dnia 10 marca 2005 r., I SA/Lu 611/04, ZNSA 2005, nr 1, poz. 105, WSA w Lublinie stwierdził, że adwokatowi lub radcy prawnemu nie przysługuje zwrot kosztów kserowania pism procesowych wraz z załącznikami. Koszty te pokrywa przyznane mu wynagrodzenie.

W postanowieniu NSA z dnia 13 kwietnia 2006 r.,II FZ 233/06, ONSA WSA 2006, nr 5, poz. 127, stwierdzono, że w świetle art. 205 § 2 p.p.s.a. do niezbędnych kosztów postępowania strony reprezentowanej przez adwokata (radcę prawnego), ustanowionego w ramach prawa pomocy, należy również zaliczyć podatek od towarów i usług wynikający z § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Podobnie jest, jeśli orzeczenie sądu administracyjnego pierwszej instancji zostanie uchylone, a sprawa przekazana do ponownego rozpoznania: za ponowny udział przed sądem pierwszej instancji przysługuje odrębne wynagrodzenie (postanowienie NSA z dnia 12 lutego 2009 r., II FZ 38/09, LEX nr 518261).

Minimalne koszty zastępstwa w postępowaniu przed sądami administracyjnymi
1) w sprawie dotyczącej należności pieniężnych albo
praw majątkowych, której wartość została określona
przez organ administracji publicznej lub
jest oczywista —stawka obliczona na podstawie par 6 rozporządzenia;

2) za sporzadzenie skargi i udział w rozprawie w sprawie
skargi na decyzji lub postanowienie Urzędu Patentowego —600 zł;

3) w innej sprawie —240 zł.

1. W postępowaniu przed NSA wprowadzono w art. 203, a także w art. 204 p.p.s.a. zasadę finansowej odpowiedzialności za wynik postępowania (zasadę rezultatu). Przejawia się ona w nałożeniu na stronę „przegrywającą" sprawę, bez względu na to, czy jest nią skarżący czy też organ, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi, obowiązku zwrotu kosztów postępowania stronie przeciwnej. Odstępstwo od zastosowania tej zasady przewidują art. 206 i 207 § 2 p.p.s.a. Pierwszy z wymienionych przepisów pozwala na zasądzenie na rzecz skarżącego od organu tylko części kosztów w razie częściowego uwzględnienia skargi. Drugi zaś w szczególnie uzasadnionych wypadkach umożliwia sądowi niezasądzanie zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego w całości lub w części.
 
Zasada odpowiedzialności stron za wynik postępowania nie obowiązuje w postępowaniu przed WSA, w którym skarżący w razie oddalenia skargi nie może być zobowiązany do pokrycia kosztów postępowania poniesionych przez organ, a jedynie organ jest obciążany zwrotem kosztów postępowania na rzecz skarżącego, gdy skarga zostanie uwzględniona (art. 200 p.p.s.a.) albo postępowanie umorzone (ale tylko w wypadkach, o których mowa w art. 201 p.p.s.a.).
2. Wprowadzenie zasady odpowiedzialności za wynik postępowania ma stanowić barierę przed pochopnym uruchamianiem postępowania ze skargi kasacyjnej. Stanowi także konsekwencję obciążenia kosztami sądowymi organów, co przede wszystkim sprowadza się do obowiązku uiszczania przez nie wpisu od skargi kasacyjnej i konieczności korzystania przy jej sporządzaniu z usług profesjonalnego pełnomocnika (art. 175p.p.s.a.).
3. Przepis art. 203 p.p.s.a. daje podstawę do zasądzenia od strony przegrywającej na rzecz strony przeciwnej jedynie zwrotu niezbędnych kosztów (art. 205 p.p.s.a.) postępowania kasacyjnego. Nie pozwala więc na dokonanie zwrotu kosztów poniesionych przed organem pierwszej instancji. W razie rozpoznania skargi przez NSA na podstawie art. 188 p.p.s.a. podstawą do zasądzenia zwrotu kosztów poniesionych w postępowaniu przed WSA będzie art. 200 p.p.s.a. (zob. wyrok NSA z dnia 21 kwietnia 2004 r., FSK 7/04, ONSA WSA 2004, nr 1, poz. 23; zob. także wyrok NSA z dnia 10 maja 2005 r., FSK 2536/04, z glosą A. Skoczylasa, Glosa 2005, nr 4, s. 129, z komentarzem G. Borkowskiego). Nie daje też podstawy do stosowania go w postępowaniu toczącym się przed NSA na skutek zażalenia, gdyż art. 197 § 2 p.p.s.a. nie przewiduje w razie rozpoznawania zażaleń odpowiedniego stosowania przepisów o zwrocie kosztów między stronami.
4. W art. 203 uregulowano uprawnienie do zwrotu niezbędnych kosztów postępowania kasacyjnego (art. 205 p.p.s.a.) na rzecz strony, która skutecznie wniosła skargę kasacyjną. W razie uwzględnienia skargi kasacyjnej zwrot kosztów należy się skarżącemu od organu, jeśli NSA uchylił wyrok WSA oddalający skargę (art. 151 p.p.s.a.), albo też na rzecz organu od skarżącego, jeśli został uchylony wyrok WSA uwzględniający skargę (art. 145–150 p.p.s.a.). W wypadku wielości podmiotów po stronie skarżącej (art. 51 p.p.s.a.) przy zasądzaniu kosztów „w obie strony", stosownie do przepisu art. 207 p.p.s.a., odpowiednio stosuje się art. 202 p.p.s.a.
Nie ma natomiast podstaw do zwrotu kosztów postępowania od organu na rzecz skarżącego w przypadku, gdy w wyniku uwzględnienia skargi kasacyjnej uchylono wyrok uwzględniający skargę (zob. wyrok NSA z dnia 31 marca 2011 r., I OSK 387/10, LEX nr 1079773). Komentowany przepis sformułowany jest w sposób kazuistyczny, co – mając na uwadze, iż stanowi podstawę do nałożenia obowiązku – wyklucza rozszerzającą wykładnię, a także zastosowanie przy jego interpretowaniu analogii.
5. Warunkiem skorzystania z uprawnienia do zasądzenia zwrotu kosztów postępowania jest złożenie odpowiedniego żądania w terminie, o którym mowa w art. 210 § 1 p.p.s.a.
6. W orzecznictwie NSA pojawiły się rozbieżności na tle dopuszczalności zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego na podstawie art. 203 i 204 p.p.s.a., jeżeli przedmiotem skargi kasacyjnej, a także zażalenia było postanowienie sądu pierwszej instancji. W postanowieniu z dnia 12 kwietnia 2005 r., GSK 1342/04, Wokanda 2005, nr 9, poz. 36, NSA przyjął, że przepisy art. 203 i 204 p.p.s.a. mają również zastosowanie w wypadku, gdy przedmiotem skargi kasacyjnej jest postanowienie sądu pierwszej instancji. Podobny pogląd sąd ten wyraził w wyroku z dnia 13 grudnia 2004 r., FSK 790/04, LEX nr 174574, stwierdzając, że zwrot kosztów postępowania kasacyjnego przysługuje także wtedy, gdy sprawa zakończona została przez sąd administracyjny postanowieniem. Odmienne stanowisko zaprezentował NSA w wyroku z dnia 4 października 2005 r., FSK 634/05, niepubl., w którym podkreślono, że uwzględniając skargę kasacyjną na umorzenie postępowania sądowego, sąd nie jest władny zasądzić kosztów zastępstwa procesowego na rzecz strony, która skargę tę wniosła, wobec braku przesłanek z art. 203 pkt 1 p.p.s.a. Z kolei w postanowieniu z dnia 31 stycznia 2005 r., FZ 504/04, LEX nr 799470, wskazano na brak odesłania w art. 197 § 2 p.p.s.a. do odpowiedniego stosowania przepisów o zwrocie kosztów postępowania między stronami, które dawałoby podstawę do odpowiedniego stosowania w razie oddalenia zażalenia art. 204 pkt 1 p.p.s.a., co pozwala obciążyć skarżącego kosztami postępowania kasacyjnego, gdy oddalono skargę kasacyjną na orzeczenie sądu pierwszej instancji. Można zauważyć, że obecnie dominuje w tej materii stanowisko wyrażone w postanowieniu z dnia 30 września 2005 r., II OSK 702/05, ONSA WSA 2006, nr 1, poz. 16, że w razie uwzględnienia skargi kasacyjnej i uchylenia postanowienia sądu pierwszej instancji o odrzuceniu skargi przepis art. 203 p.p.s.a. nie ma zastosowania; w takim wypadku NSA nie orzeka o zwrocie kosztów postępowania także wówczas, gdy skarżący zgłosił w skardze kasacyjnej wniosek o przyznanie kosztów. Uzasadniając swoje stanowisko, NSA podniósł, że nie oznacza ono, iż skarżący nie może uzyskać zwrotu kosztów, jakie poniósł w związku z wniesieniem skargi kasacyjnej od postanowienia sądu pierwszej instancji odrzucającego skargę. Zwrot tych kosztów może jednak wchodzić w rachubę tylko wówczas, gdy w wyniku ponownego rozpoznania sprawy (po uchyleniu postanowienia odrzucającego skargę) sąd pierwszej instancji uwzględni skargę, a więc skarżącemu będzie przysługiwał zwrot kosztów postępowania niezbędnych do celowego dochodzenia praw od organu, na podstawie art. 200 p.p.s.a., oraz w razie umorzenia postępowania z przyczyny określonej w art. 54 § 3, na podstawie art. 201 tej ustawy. Do takich niezbędnych kosztów należy bowiem zaliczyć koszty związane z wniesieniem skargi kasacyjnej od postanowienia sądu pierwszej instancji odrzucającego skargę, która została uwzględniona. Podobny pogląd NSA wyraził również w postanowieniu z dnia 25 lipca 2005 r., II OSK 552/05.
Przedstawione rozbieżności zostały przesądzone w podjętej na skutek wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich uchwale składu siedmiu sędziów NSA z dnia 4 lutego 2008 r., I OPS 4/07, z glosą aprobującą K. Celińskiej-Grzegorczyk, ZNSA 2008, nr 4 s. 145. Sąd przyjął w tym orzeczeniu, że przepisy art. 203 i 204p.p.s.a. nie mają zastosowania, gdy przedmiotem skargi kasacyjnej jest postanowienie sądu pierwszej instancji kończące postępowanie w sprawie.
 
Podkreślił również aktualność przedstawionych wyżej orzeczeń umożliwiających skarżącemu, którego skarga zostanie następnie uwzględniona przez sąd pierwszej instancji, otrzymanie zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego na podstawie art. 200 p.p.s.a. jako kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia swych praw. Stanowisko wyrażone w uchwale znalazło w pełni odzwierciedlenie w aktualnym orzecznictwie (zob. postanowienia NSA: z dnia 27 czerwca 2011 r., II FSK 928/11, z dnia 1 marca 2012 r., II OSK 418/12, i II OSK 429/12, oraz z dnia 22 maja 2012 r., II GSK 620/12, wszystkie opublikowane w CBOSA).